Birna Borgfirðingur bloggar

Í flestum Vestrænum ríkjum er lýðræði stjórnarfyrirkomulagið. Það eru haldnar kosningar og sá sem flest atkvæði hlýtur, er sigurvegari. Það er allt gott og blessað. 

Svo kemur að því að taka ákvarðanir, þær sem e.t.v. mestu máli skipta í raun. Þar hefur því miður orðið reyndin sú að lýðræðið virkar ekki nógu vel. Minnihlutinn kúgar æði oft meirihlutann. 

Nokkur dæmi sem eru sláandi frá liðnum vikum. Umræðan um íslenskar vörur. Þeir sem ég hef talað við eru allir á því að við eigum að standa vörð um okkar eigin vörur og framleiðsu. Auðvitað ræður buddan því miður oft því sem við kaupum inn, svo stundum er ekki nóg að vilja kaupa íslenskt, en það breytir ekki þeirri staðreynd að Íslendingar vilja allflestir kaupa innlenda framleiðslu. En af hverju heyrist þá bara í hinum?

Mjólkin hækkaði um daginn. Allflestir hafa skilning á því að bændur þurfa líka að fá laun. Allflestir vilja líka vera þess umkomnir að kaupa innlendar landbúnaðarvörur. Ég myndi telja að aukin meirihluti vildi það. En af hverju heyrist þá bara í hinum?

Og af hverju mátti mjólkin ekki hækka? Fáir segja neitt ef vatnið, sem við getum fengið frítt úr krananum, hækkar um einhverjar krónur, við kaupum það samt. Er ekki eitthvað öfugsnúið við það? 

Þjóðkirkjan er annað dæmi. Hjá mjög mörgum er hún hluti af stóru stundum lífsins, bæði gleði og sorg. Oft er leitað til presta þegar einhver hefur misst ástvin eða þegar fjölskyldumeðlimur lendir í alvarlegu slysi. Einnig vilja margir láta skíra börnin sín og gifta sig í kirkju. En af hverju heyrist þá bara í hinum?

Ég held að svarið geti legið í því að fólk nennir ekki að taka slaginn eða eiga í þrasi við náungann. Öll umræðan minnir þó töluvert á þegar krakkar bera við að ALLIR segi eitthvað. Sem oft fyrr heyrist mest í fámennum, háværum hópi. Sem þýðir að enn og aftur er minnihlutinn að kúga meirihlutann og það er sannarlega ekki samkvæmt leikreglum lýðræðisins. Eigum við að hafa þetta svona áfram eða er tími til kominn fyrir meirihlutann að láta svona almennt í sér heyra? Ég held það, þess vegna varð þessi pistill til.  

Fyrir nokkru barst sú fregn að Landsbankinn eða forráðamenn hans hygðust byggja stórt og mikið hús, eiginlega glerhýsi, sagði sagan og ekki lýgur Gróa gamla á Leiti. Á sama tíma og raunar mikið fyrr og lengur er talað um vanda Landsspítalans, húsnæðisskort hans og í reynd skort á öllum sviðum. 

Almenningur brást fremur ókvæða við þessum fyrirætlunum Landsbankans, enda eins og nafnið ber með sér, banki landsins svo fólki finnst sér koma málið við. Nú er e.t.v. úr vöndu að ráða, eða hvað? Landsbankinn myndi reisa sér verðugan minnisvarða ef hann ákveddi að hætta við að byggja sér höll til dýrðar Mammoni en myndi venda sínu kvæði í kross og byggja fremur til dýrðar Demeter, gyðu heilbrigðis og þar með hentugt hús fyrir Landsspítalann. Þá myndi allir vilja Lilju kveðið hafa, lofa forráðamenn bankans í hástert fyrir framúrskarandi ákvörðun og ótrúlega skynsemi. 

Fyrir ríflega tuttugu árum greindist kunningi minn með of háa blóðfitu. Viðkomandi var enn á léttasta skeiði svo við vandanum átti að bregðast með breyttu mataræði. Það var gert. Öll nýmjólk tekin úr fæðunni, smjör, rjómi, innmatur, eggjarauður, hert fita, majones, rækjur urðu fátíðar.......... og fleira og fleira. Húsmóðirin á bænum sá bara um þetta og viti menn, allt fór til betri vegar. Blóðfitan lækkaði og allir voru sáttir.

 Fátt segir af þessu um skeið. Svo aulast húsmóðirin til að fara í nám á heilbrigðissviði, einhverjum árum síðar. Þar var meðal annars kennd næringarfræði. Á þeirri vegferð kemur í ljós að ákveðin bætiefni séu betri en önnur fyrir þá sem eru með of háa blóðfitu og ekki síst þá sem eru í áhættu að fita safnist inn á slagæðar og þær harðni af þeim orsökum. En þetta bætiefni er einmitt algengast í þeim matvælum sem ekki má borða, hafi einhver of háa blóðfitu. Þetta var nokkuð merkilegt. 

Árin líða áfram. Ríflega tíu árum eftir fyrsta úrskurð um of háa blóðfitu eru sumar af þeim fæðutegundum sem í upphafi bannaðar allt í einu orðnar leyfilegar og jafnvel nauðsynlegar til eðlilegs viðhalds og þroska. Og það sem meira er. Nú er talið að ekkert sé öruggt um samhengi milli þess að borða kólesterol og þess að hafa of mikið af því. Frábært.

Á tímabili og er kannski enn var fita það óhollasta sem nokkur maður gat látið ofan í sig.  Enginn átti/mátti borða fitu. Hvorki í fiski, kjöti eða mjólkurafurðum. Feitur fiskur átti undir högg að sækja og hið sama gilti um kjöt. Ekki var lengur flott í bændastétt að eiga þyngsta dilkinn. Það þýddi einfaldlega að viðkomandi skrokkur var fitubolla sem yrði verðfelldur. Kjúklinga- og svínakjöt varð vinsælla því það er ekki eins fituríkt. Það var bara gott mál, fjölbreytni mátti alveg aukast. En út úr öllu þessu fituleysistali kemur það að nú vantar fólk fitu. Líkaminn vinnur ekki sem skyldi, án hennar. Það þarf að taka inn Omega fitusýrur, hörfræsolíu, aðra olíu og enn aðra olíu...... og og og.

Fáir taka orðið lýsi sem innihélt hér áður fyrr, áður en það varð of hreinsað mikið, nauðsynleg fituvitamín. Og svo er D-vítamínskortur orðin staðreynd. Bæði af því að við tökum það ekki inn í fæðunni, eins og var, með feitum fiski og lýsi og einnig hinu að allri bera á sig orðið svo mikið af sólarvörn, af illri nauðsyn, svo að sólin nær e.t.v. ekki að hjálpa húðinni við að vinna þetta lífsnauðsynlega vítamín. 

Í öllu fitutalinu var hins vegar lítið talað um annað hvítt efni, sem er líklega óhollast af öllu, hvíti sykurinn. Á meðan allir kepptust við að losa fituna úr öllu sem hægt var, bættist jafnmikið eða meira af sykri við. Árangurinn lét ekki á sér standa. Íslendingar eru að verða feitasta þjóð í heimi. 

Það er líka merkilegt að fólk vill frekar kaupa gos sem kostar ja líklega um 150-200 krónur líterinn heldur en mjólk sem kostar töluvert minna. Af þessu tvennu er mjólkin líklega hollari fyrir flesta. Hún má hins vegar ekkert kosta. 

Í dag er eitt óhollt á morgun er það hið besta sem hægt er láta ofan í sig. Næring í duftformi er orðin algeng. En til hvers vorum við þá útbúin með tennur, munnvatn, magasýrur, gall og fleiri meltingarvökva? Upp á ensku er stundum sagt, if you don't use it, you lose it. Ef við erum bara í söfum, dufti og mauki, hvað verður þá um tennur, meltingarvökva og þarma?

Það er ekki nema von að fólk sé ráðvillt. Sífellt verið að breyta því sem má og ekki má. Öfgarnir eru einnig miklir. Það er hoppað á milli enda með lítilli viðkomu í miðjunni. Annað hvort er eitthvað al-slæmt og rétt síðar al-gott.Ætli þetta sé hollt eða óhollt í dag?

Fyrir flesta er meðalhófið best. Notum eigið hyggjuvit. Það dugar yfirleitt best. 

Ég hef stundum verið að skoða ættir mínar að gamni mínu, alltaf fróðlegt að sjá og finna út hverjum maður er skyldur. Í því samhengi hef ég ögn verið að hugsa um snobb og hvernig það er tilkomið hjá fólki. Af hverju verður fólk snobbað og hvað er það sem gefur því rétt til að vera það? Við þessu er ekkert einhlýtt svar og margt sem hangir á þeirri spýtu.

Ég hef einfalda skoðun á fólki, það er einfaldlega fólk. Sumir eru góðar og ærlegar manneskjur aðrir ekki. Að mínu viti á að snobba fyrir þeim fyrrnefndu, en láta hina eiga sig. En svona einföld skilgreining er ekki endilega viðtekin venja og því síður rétt eða sönn.

Sem dæmi var í gamla daga oft snobbað fyrir prestinum. Hann gegndi merkilegra embætti en sauðsvartur almúginn, eins og stundum var sagt. Hann hafði menntun sem flestir í hans umhverfi voru án. En var hann eitthvað merkilegri manneskja? Það er ekkert víst. Við höfum flest heyrt sögur af prestum sem voru mestu fúlmenni og misnotuðu aðstöðu sína. Mér finnst að svona manneskjur séu nú ekki verið mikið til að snobba fyrir.

Síðan var snobbað fyrir hreppsstjóranum eða oddvitanum. Oft af því að þeir voru fulltrúar hins veraldlega valds og höfðu afkomu og líðan marga í hendi sinni. Það var kannski óttasnobb. Margir þeirra voru hinu sama marki brenndir og prestarnir og sömu sögu má segja um sýslumenn. En samt er það talið flott að hafa þennan flokk manna í ættum sínum.

Hér áður fyrr var það svo að ekkert var sjálfgefið að sá gáfaðisti í hverri sveit færi til mennta. Það fór eftir peningaeign hverrar fjölskyldu. Þeir sem höfðu ráð á að mennta sig, fengu líka oft embætti sem ómenntaðir fengu ekki. Fóruutan, urðu sigldir, tóku upp ættarnafn-dal,-sen eða -son. Urðu ekkert endilega betri manneskjur en fengu embætti, öðluðust völd. 

Eins og áður segir hafði það ekkert að gera með gáfur viðkomandi hvort hann komst til embættist eða ekki. Margir hafa lesið frásagnir um gáfaða alþýðumenn er aldrei höfðu tök á því að ganga menntaveginn en lærðu tungumál, grasafræði og eitt og annað, bara af bókum, án þess að taka próf. Margt af þessu fólki var fátækt og reyndi aldrei neitt annað. Mátti þá ekki alveg eins snobba fyrir því?

Eftir þessar hugleiðingar kemst ég að sömu niðurstöðu, enn og aftur. Ef þarf að snobba eða vera snobbaður, verður að vera inneign fyrir því, óháð menntun. Ekki lifa á fornri frægð, jafnvel vafasamri. Vera snobbaður af því að langalangalangafi var hreppstjóri eða Sen.

Það eru þeir ættingjar sem hafa gengið sannleikans veg, verið góðar og gegnar manneskjur sem maður á að vera hreyknastur af. Hina sem eru undirförulir, lævísir og svikulir, en hafa kannski gífurlega menntun, á maður bara að láta liggja milli hluta. Maður velur sér jú bara vini, ekki ættingja.

Með snobb kveðjum úr Borgarfirðinum

Þegar þetta er skrifað hafa fimm boðið sig fram sem biskupsefni. Fyrirséð er að landsbyggðin mun gegna lykilhlutverki í komandi biskupskosningum og þeim öðrum sem á eftir fara, þar til reglum þar um verður breytt. Vonandi bera kjörmenn almennt gæfu til að nýta hinn nýfengna kosningarétt sinn.

Í gengum tíðina hefur biskup verið kosin af prestum enda margir sem segja að hann sé hirðir hirðanna, prestur prestanna. Í nútímanum líta ekki allir svo á málið, eins og sést á breyttum reglum. Hver sá sem gegnir því starfi að vera biskup Íslands eigi að vera valinn af því fólki sem er í þjóðkirkjunni. 

Breytingar taka oft tíma og stundum er sagt að góðir hlutir gerist hægt. Á síðasta kirkjuþingi voru kosningareglur rýmkaðar mjög. Sumir vildu ekki breytingar, aðrir vildu meiri umskipti en niðurstaðan varð þessi, að auk presta mega allir formenn sóknarnefnda auk kirkjuþingsfulltrúa kjósa í biskupskjöri.

Til að jafna hlutföllin eru varaformenn á Suð-Vesturhorninu einnig kjörgengir. Það breytir  þó ekki því að hér er landsbyggðin í lykilhlutverki. Sóknir eru líklega tæplega 250 á landinu öllu. Sumar litlar, aðrar stórar, langflestar á landsbyggðinni.

Sú regla sem varð fyrir valinu er alls ekki algóð en alls ekki heldur alslæm.  Fyrir þá sem vildu meiri breytingu er það huggun harmi gegn að um 250 manns bætast í hóp þeirra sem mega kjósa. Þeir sem ekki vildu breytingu geta kannski sætt sig við að hópurinn varð ekki stærri en raun ber vitni. 

Hvernig sem því víkur við, þá veltur það ekki síður á atkvæðum landsbyggðarfólksins hver verður kjörinn biskup. Það kallar líka á þá staðreynd að biskupsefnin þurfa að kynna sig, úti á landi. Þar er víða erfitt um netsamgöngur, gamaldags kynningar verður því víða þörf. 

	Gefur kost á sér í biskupskjöri
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt