Ferðamenn og hagsýni

Hvað gerir hin hagsýna húsmóðir er hún á von á gestum? Flestir vita svarið. Hún undirbýr gestakomuna eins og hún helst kýs og ef til vill eftir þeim hópi sem hún er að taka á móti.

Ef í gestahópnum eru börn er ekkert ólíklegt að húsmóðirin setji upp varnir til að aftra því að börnin fari sér á voða. Ef gestirnir eru fótafúnir er allt eins líklegt að hún reyni að sjá til þess að þeir komist samt þokkalega leiðar sinnar. Allt sem eitt vill hún stuðla að því að gestum hennar líði vel og þeir hafi áhuga á því að koma aftur. Ef henni hugnast þeir illa, gæti húsmóðirin freistast til að hugsa: "komdu sem oftast, það er svo gaman þegar þú ferð," sem er þó harla ólíklegt því alla jafna eru gestir velkomnir. Eða hvað?

Íslendingar hafa þótt gestristnir. Í gamla daga tók fólk gjarnan á móti gestum heima hjá sér og var ýmist að þeir gerðu boð á undan sér eða ekki. Enn tökum við á móti gestum heima hjá okkur, ekki síst í dreifbýlinu, hvort sem þeir gera boð á undan sér eða ekki, kannski af því að við eigum fá kaffihús í sveitinni til að hittast á.

Íslendingar hafa einnig verið hreyknir af landinu sínu og langað til að sýna það ÖLLUM. Endilega fá fleiri ferðamenn hingað, alveg endilega. Þá græðum við meira. Og svo gerðist undrið, heimurinn uppgötvaði Ísland. Eyju lengst norður í ballarhafi þar sem efnahagsástandið var þannig að ódýrt var að koma og dvelja. Ekki síst af því að eyjakeggjar eru sinnulausir svo þar er hægt að vaða yfir allt, án greiðslu. Hægt er að fara á salerni á öllum stöðum, án greiðslu, hægt er að skoða sum af merkustu undrum veraldar, án greiðslu, hægt er að taka með sér nesti, eldsneyti, gista utan skipulagðra svæða, bara allt án greiðslu. Er nema vona að fólk flykkist til Íslands!!!
Okkur fannst þetta allt í lagi. Við horfðum bara á tölurnar, tölur gesta. Okkur fannst allt í lagi þótt ferðamenn gæfu skít í okkur á leið sinni um landið, þar til...
þar til við fórum að sjá vörðuð tjaldstæði á óhefðbundnum stöðum. Brúna hrauka með hvítum kolli. Nú vöðum við í þeirra skít.

Þar til að svæðin umhverfis ýmsar náttúruperlur okkar urðu svo úttröðkuð að þar verður bara for í nánustu framtíð. Við gleymdum nefnilega einu. Við búum á eyju, norður undir heimskautsbaug þar sem allur gróður er lengi að ná sér á strik, verði hann eyðilagður og þar sem allt brotnar hægt niður, líka vörðurnar með hvítu kollunum.
Í langan tíma höfum við amast við sauðkindinni, sem við rekum þó sjálf á fjall og á beit og stýrum hvar henni er sleppt. Dásemdin ríður ekki við einteyming. Rollu-ræflinum er allt lagt til lasta en ferðamenn, sem ekki skila einu sinni eftir sig neitt nema úrgang, þeir eru lofaðir í hástert. Við eigum fáa okkar líka.

Sjálfir fara Íslendingar til útlanda. Þar borga þeir fyrir að komast á klósett, að horfa á fallega staði, að gista, að kaupa sér að borða og það sem meira er, finnst það alveg sjálfsagt. Athyglisvert.
Hin hagsýna húsmóðir undirbýr gestakomur sínar. Hún býr þannig um hnútana að gestunum líði vel og allir hafi eitthvað út úr samfundinum, bæði gestir og gestgjafar.
Hættum þessum tvískinnungi. Undirbúum komu gesta. Tökum leppana frá augunum og rukkum fyrir aðgang að salernum og náttúruperslum. Ég skora á vin minn Kristberg í Baulunni að taka upp klósettgjald, alla vega fyrir þá sem ekkert versla, og fleiri sem eru í svipaðri starfsemi.
Ég vona að satt sé að Snorri sé byrjaður að taka klósettgjald við Hraunfossa. Ég gleðst einnig yfir framkvæmdum við Deildartunguhver. Þangað hef ég í ótal ár farið með ferðamenn, einkum erlenda, og alltaf fundist dapurt að þar sé ekkert rukkað. Ég hef verið þar á sama tíma og annað hundrað manns, sem horfa á vatnsmesta hver í Evrópu og spyrja flestir, hvar á að borga???

Notum síðan aurana sem koma inn til að byggja upp í kringum þessi einstöku svæði okkar. Ráðum fólk til að sjá um salerni við Grábrók, við Paradísarlaut, við Surtshelli, við Bæjargilið í Húsafelli við við við. Og við þurfum ekkert sífellt að vera að byggja upp. Við þurfum í raun ekkert endilega strax jarðböð, eða eitthvað annað því Borgfirðingar eiga eitt fjölbreyttasta náttúruval á Íslandi. Við höfum fossa, hraun, laxveiðiár, hella, gróin tún og úfna sanda. Nú þegar eigum við nóg af fjölbreyttri náttúru sem selur sig sjálf, ef við höldum rétt á málum.

Ef við viljum bjóða gestum heim, fetum við í fótspor hinnar hagsýnu húsmóður og undirbúum gestakomur, ef við viljum það ekki, lokum við og förum að heiman.

Hvað má borða og hvað ekki

Fyrir ríflega tuttugu árum greindist kunningi minn með of háa blóðfitu. Viðkomandi var enn á léttasta skeiði svo við vandanum átti að bregðast með breyttu mataræði. Það var gert. Öll nýmjólk tekin úr fæðunni, smjör, rjómi, innmatur, eggjarauður, hert fita, majones, rækjur urðu fátíðar.......... og fleira og fleira. Húsmóðirin á bænum sá bara um þetta og viti menn, allt fór til betri vegar. Blóðfitan lækkaði og allir voru sáttir.

 Fátt segir af þessu um skeið. Svo aulast húsmóðirin til að fara í nám á heilbrigðissviði, einhverjum árum síðar. Þar var meðal annars kennd næringarfræði. Á þeirri vegferð kemur í ljós að ákveðin bætiefni séu betri en önnur fyrir þá sem eru með of háa blóðfitu og ekki síst þá sem eru í áhættu að fita safnist inn á slagæðar og þær harðni af þeim orsökum. En þetta bætiefni er einmitt algengast í þeim matvælum sem ekki má borða, hafi einhver of háa blóðfitu. Þetta var nokkuð merkilegt. 

Árin líða áfram. Ríflega tíu árum eftir fyrsta úrskurð um of háa blóðfitu eru sumar af þeim fæðutegundum sem í upphafi bannaðar allt í einu orðnar leyfilegar og jafnvel nauðsynlegar til eðlilegs viðhalds og þroska. Og það sem meira er. Nú er talið að ekkert sé öruggt um samhengi milli þess að borða kólesterol og þess að hafa of mikið af því. Frábært.

Á tímabili og er kannski enn var fita það óhollasta sem nokkur maður gat látið ofan í sig.  Enginn átti/mátti borða fitu. Hvorki í fiski, kjöti eða mjólkurafurðum. Feitur fiskur átti undir högg að sækja og hið sama gilti um kjöt. Ekki var lengur flott í bændastétt að eiga þyngsta dilkinn. Það þýddi einfaldlega að viðkomandi skrokkur var fitubolla sem yrði verðfelldur. Kjúklinga- og svínakjöt varð vinsælla því það er ekki eins fituríkt. Það var bara gott mál, fjölbreytni mátti alveg aukast. En út úr öllu þessu fituleysistali kemur það að nú vantar fólk fitu. Líkaminn vinnur ekki sem skyldi, án hennar. Það þarf að taka inn Omega fitusýrur, hörfræsolíu, aðra olíu og enn aðra olíu...... og og og.

Fáir taka orðið lýsi sem innihélt hér áður fyrr, áður en það varð of hreinsað mikið, nauðsynleg fituvitamín. Og svo er D-vítamínskortur orðin staðreynd. Bæði af því að við tökum það ekki inn í fæðunni, eins og var, með feitum fiski og lýsi og einnig hinu að allri bera á sig orðið svo mikið af sólarvörn, af illri nauðsyn, svo að sólin nær e.t.v. ekki að hjálpa húðinni við að vinna þetta lífsnauðsynlega vítamín. 

Í öllu fitutalinu var hins vegar lítið talað um annað hvítt efni, sem er líklega óhollast af öllu, hvíti sykurinn. Á meðan allir kepptust við að losa fituna úr öllu sem hægt var, bættist jafnmikið eða meira af sykri við. Árangurinn lét ekki á sér standa. Íslendingar eru að verða feitasta þjóð í heimi. 

Það er líka merkilegt að fólk vill frekar kaupa gos sem kostar ja líklega um 150-200 krónur líterinn heldur en mjólk sem kostar töluvert minna. Af þessu tvennu er mjólkin líklega hollari fyrir flesta. Hún má hins vegar ekkert kosta. 

Í dag er eitt óhollt á morgun er það hið besta sem hægt er láta ofan í sig. Næring í duftformi er orðin algeng. En til hvers vorum við þá útbúin með tennur, munnvatn, magasýrur, gall og fleiri meltingarvökva? Upp á ensku er stundum sagt, if you don't use it, you lose it. Ef við erum bara í söfum, dufti og mauki, hvað verður þá um tennur, meltingarvökva og þarma?

Það er ekki nema von að fólk sé ráðvillt. Sífellt verið að breyta því sem má og ekki má. Öfgarnir eru einnig miklir. Það er hoppað á milli enda með lítilli viðkomu í miðjunni. Annað hvort er eitthvað al-slæmt og rétt síðar al-gott.Ætli þetta sé hollt eða óhollt í dag?

Fyrir flesta er meðalhófið best. Notum eigið hyggjuvit. Það dugar yfirleitt best.